E-przewodnik - wirtulany przewodnik Pętli Żuławskiej

Rozdział: Nogat

Nogat

Charakterystyka rzeki

Nogat to typowa żuławska rzeka, ze śladami pierwotnej przyrody i unikatowymi zabytkami po obu brzegach. Jest prawym ramieniem delty Wisły. Zaczyna się na jej 886,6 kilometrze w Białej Górze i po 62 kilometrach wpada do Zalewu Wiślanego. Nogat prowadzi zaledwie 3 procent wód Wisły do ujścia, stąd też jego niewielki, leniwy prąd, który odróżnia go od królowej polskich rzek. Szerokość Nogatu waha się od 80 do 200 metrów, natomiast szerokość wyznakowanego bakenami (bojami) szlaku żeglownego to około 30 metrów. Płynąc z nurtem zostawiamy zielone bakeny po lewej, a czerwone po prawej stronie naszej łodzi. Na brzegach, stosunkowo rzadko, pojawiają się białe tablice z oznakowaniem kilometrowym.

Informacje żeglugowe

Głębokość
Nogat zaliczany jest do żeglownych dróg wodnych II klasy i dzieli się na dwa odcinki: Pierwszy, skanalizowany – od śluzy w Białej Górze, przez dwie kolejne w Szonowie i Rakowcu, aż po stopień wodny w Michałowie na 38 km. Zanurzenie maksymalne na tym odcinku wynosi 1,6 m. Drugi, aż do ujścia do Zalewu Wiślanego (62 km), na którym Nogat jest rzeką żeglowną wolno płynącą – zanurzenie maksymalnie to 1,4 m.

Linie wysokiego napięcia i mosty
Szlak wodny Nogatu nie powinien przysporzyć trudności nawigacyjnych. Najniższa linia wysokiego napięcia znajduje się na wysokości 12,0 m. Najniższy most to most w Kępkach (50,8 km) o wysokości 3,3–3,7 m prześwitu w przęśle żeglownym (w zależności od poziomu wody).

Śluzy
Wszystkie śluzy na Nogacie mają podobne wymiary – ok. 57 m długości i ok. 9,5 m szerokości. Wyposażone w podwójne wrota, ale obsługa zwykle otwiera tylko jedne. Realna szerokość na wejściu i wyjściu to niecałe 5 m. Telefon do śluzowego pół godziny wcześniej daje pewność, że wrota będą otwarte i wpłyniemy do śluzy bez oczekiwania w awanporcie. Opłatę uiszczamy w komorze śluzy, przy górnym poziomie wody.

Roślinność
Płynąc Nogatem, należy trzymać się środka szlaku żeglownego. Zmniejsza to ryzyko wkręcenia w śrubę roślinności wodnej, w szczególności salwinii, paproci pływającej, która rośnie dziko na wodach Nogatu. Najintensywniej kwitnie w drugiej połowie sierpnia i utrzymuje się na wodzie do końca września, a nawet października. Jej zbite dywany zalegają przed wrotami do śluz, utrudniając wpłynięcie. W związku z uruchomieniem elektrowni wodnych na śluzach w Szonowie i Michałowie na rzece pojawił się słaby prąd, prawie niewyczuwalny dla żeglujących, ale za to korzystny – roślinność lepiej spływa i nie utrudnia przeprawy.

Cumowanie
Brzegi Nogatu są porośnięte szuwarami, między którymi można jednak znaleźć ładne plaże do cumowania i biwakowania.

Ciekawostki hydrotechniczne

Wały wzdłuż Nogatu – dziurawe jak szwajcarski ser. Płynąc Nogatem możemy obserwować na jego brzegach wały przeciwpowodziowe. Jak mają pełnić swą funkcję, skoro są w nich przerwy schodzące niemal do poziomu wody? Bez obaw! Wały zostały usypane jeszcze przed budową śluz na Nogacie. Były niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa okolicznej ludności przy często zmieniającym się poziomie wody. Teraz, po regulacji, rzeka płynie leniwie, a poziom lustra wody waha się nieznacznie i nie wylewa na przybrzeżne pola.

Małe elektrownie wodne na Nogacie.Stopnie wodne na Nogacie nie mają dużego piętrzenia, jednak jak mówią eksperci, każdy centymetr różnicy poziomów wody można wykorzystać do produkcji „zielonej energii”. Tuż przed wojną wybudowano małą elektrownię na śluzie w Rakowcu. Wreszcie przyszedł czas na kolejne śluzy, kaskady Nogatu – Szonowo i Michałowo. Każda z tych elektrowni daje 0,5 MW mocy z trzech pracujących w systemie turbin i dostarcza „zieloną energię”.

Śluza w Białej Górze. Kompleks budowli hydrotechnicznych rozdzielających wody Wisły i Nogatu. Historia śluz sięga XVI w., kiedy to mieszkańcy Gdańska oraz Elbląga, za pomocą przekopów, dążyli do regulacji nurtu obu rzek. Powodowało to częste zmiany poziomów wody, a nawet problemy z żeglownością. System śluz składa się z tzw. śluzy Wielki Upust (regulującej poziom wody w Nogacie), śluzy komorowej (regulującej przepływ wód z Wisły do Nogatu), małej śluzy w ujściu Liwy do Nogatu (obecnie nieużytkowana) oraz jazów. Śluzy stanowią nie lada atrakcję ze względu na kunszt i precyzję wykonania.

Ciekawostki turystyczne

Oblężenie Malborka i Magic Malbork. W lipcu i sierpniu odbywają się dwie największe imprezy plenerowe w Malborku – Oblężenie Malborka i Magic Malbork. Pierwsza to rekonstrukcja wydarzeń sprzed 600 lat, kiedy wojska polsko-litewskie oblegały Zamek po wygranej bitwie pod Grunwaldem. Magic Malbork to połączenie historii z nowoczesnością. Główny spektakl łączy ze sobą muzykę, taniec, obraz, światło oraz akrobacje na wysokości..

Machiny Oblężnicze w Malborku. Wystawa jest największą tego typu kolekcją na świecie. Wszystkie machiny zrekonstruowane zostały z najwyższą dbałością o szczegóły i przy zastosowaniu oryginalnych średniowiecznych technik rzemieślniczych.

Miniatura Zamku w Malborku (w skali 1:30). Wieża zameczku sięga 2 metrów wysokości. Całość jest zbudowana z niemal miliona miniaturowych, specjalnie wypalanych cegiełek i zajmuje powierzchnię ponad 50 m2. Można ją zobaczyć niedaleko prawdziwych murów, przy Placu Miejskim, tuż obok przystanku turystycznego dla autokarów, ul. Piłsudskiego.

Rozdział: Nogat

WSTEP	1
Część I. Odkrywamy Pętlę Żuławską	2
Pętlowe opowieści – czyli karta z historii	3
Harmonia – klucz do odczytania żuławskich krajobrazów	4
Architektura – kraina domów podcieniowych i zabytków hydrotechniki	5
Część II. Trasy żeglugowe Pętli Żuławskiej - pływamy i zwiedzamy	6
Wisła	7
Martwa Wisła, Wisła Śmiała, Motława Gdańska	12
Szkarpawa	14
Wisła Królewiecka	16
Rzeka Elbląg i Kanał Jagielloński	18
Nogat	20
Wielka Święta – Tuga	24
Zalew Wiślany	26
Pasłęka i Kanał Pasłęki	29
Zalew Kaliningradzki	30
Część III. Żeglarskie abecadło - zanim wypłyniesz na Pętlę Żuławską	32
Proponowane trasy wycieczek - I. Wielka Pętla Żuławska	33
II. Mała Pętla Żuławska	34
III. Do stolicy Żuław Wiślanych	35
IV. Z Gdańska na Zalew Wiślany	36
V. Wisłą do Gdańska	37
VI. Wokół Zalewu Wiślanego	38
Informator	39
Porady kapitańskie	40
Znaki żeglugowe	41
Znaki żeglugowe	42
Część IV. Baza żeglarska Pętli Żuławskiej	43
Pomosty cumownicze w Tczewie	44
Przystań żeglarsko – pasażerska w Tczewie	45
Port w Świbnie	46
Przystań rybacka w Mikoszewie	47
Przystań w Błotniku	48
Przystań Tęcza w Wiślince	49
Stanica Wodna w Wiślince	50a
Jacht Klub Morski Neptun - Górki Zachodnie	50
Marina Delphia Yachts - Górki Zachodnie	51
Przystań Górki Zachodnie (YK Stoczni Gdańskiej)	52
Jacht Klub im. Conrada	53
Akademicki Klub Morski - Górki Zachodnie	54
AZS Cosa - Górki Zachodnie	55
Narodowe Centrum Żeglarstwa Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku	56
Przystań Jachtowa Gdański Klub Morski LOK	57
Przystań żeglarska przy ul. „Tamka”	58
Przystań jachtowa Stewa	59
Przystań Yacht Klub Północny	60
Przystań WOPR Gdańsk	61
Marina Gdańsk	62
Przystań przy ul. Żabi Kruk dla jednostek pływających	63
Przystań żeglarska przy ul. Sienna Grobla II	64
Polski Klub Morski w Gdańsku	65
Pomosty cumownicze w Drewnicy	66
Przystań w Żuławkach	67
Pomost cumowniczy w Rybinie	68
Przystań żeglarska w Rybinie	69
Przystań żeglarska w Osłonce	70
Przystań hauseboatów w Rybinie	71
Marina Baltica w Sztutowie	72
Przystań Żeglarska Sztutowo	73a
Nabrzeże jachtowe przy Bulwarze Zygmunta Augusta w Elblągu	73
Ognisko Sportów Wodnych Fala	74
Harcerski Ośrodek Wodny Bryza	75
Jachtklub Elbląg	76
Przystań Jachtowa w Białej Górze	77
Kąpielisko Miejskie z funkcją przystani w Malborku	78
Przystań żeglarska Zamek w Malborku	79a
Przystań żeglarska Park Północny w Malborku	79
Przystań w Kamienicy Elbląskiej	80
Przystań w Nadbrzeżu	81
Port i Przystań w Suchaczu	82
Przystań w Kadynach	83
Port w Tolkmicku	84
Port we Fromborku	85
Port w Piaskach	86
Port jachtowy w Krynicy Morskiej	87
Port rybacki w Krynicy Morskiej	88
Port Morski w Kątach Rybackich	89
Przystań jachtowa w Kątach Rybackich	90
Przystań Jachtowa Neptun w Kątach Rybackich	91
Port w Nowej Pasłęce	92
Przystań żeglarska Dom Rybaka w Nowej Pasłęce	93
Przystań żeglarska w Starej Pasłęce	94
Przystań żeglarska w Braniewie	95
Objaśnienie symboli	96
Węzły wodne Pętli Żuławskiej	97
Gdański tramwaj wodny	98
Legenda	99